FNV doet aangifte tegen gemeente Nieuwegein om omstreden ‘fraudescorekaart’

NIEUWEGEIN • De FNV heeft zaterdag bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aangifte gedaan tegen de gemeenten Nieuwegein, Houten, IJsselstein, Lopik en Veenendaal. Deze gemeenten maakten gebruik van een zogeheten ‘fraudescorekaart’ bij de aanvraag van een uitkering. Was je bijvoorbeeld kapper of bouwvakker, of woonde je in de ‘verkeerde’ wijk, dan liep je grote kans om in het bakje ‘potentiële fraudeur’ te komen.

FNV-vicevoorzitter Kitty Jong: “Het inzetten van dergelijke risico-fraude-indicatoren is al in 2020 door de rechter verboden. Die deed toen uitspraak over het gebruik van SyRI.” De vijf gemeenten zijn pas gestopt na een onthullende uitzending van Argos in juni vorig jaar.  

Meldpunt
Dat er nog steeds gemeenten gebruikmaakten van de fraudescorekaart kwam vorig jaar juni aan het licht na onderzoek door een journalistencollectief van Lighthouse Reports, Argos en NRC. Naar aanleiding van de bevindingen heeft de FNV een meldpunt geopend waar uitkeringsgerechtigden zelf konden checken of ze bij de uitkeringsaanvraag als mogelijke fraudeur werden bestempeld.

Bij het meldpunt kwamen in totaal 165 meldingen binnen. Meer dan 50 procent van de melders had geen idee waarom ze verdacht werden. In het rapport met resultaten van het meldpunt staan ook de schrijnende verhalen van mensen die als gevolg van het fraude-indicatie-systeem een huisbezoek of extra controle op financiën door de Belastingdienst kregen. 

Jong: “Dit rapport is opnieuw een dringend signaal over hoe de overheid in de praktijk met haar burgers omgaat en hoe groot de noodzaak is om dat te veranderen.”

De fraudescorekaart werd vanaf 2004 door maar liefst 158 gemeenten ingezet. Jong: “Dit is een gevolg van jarenlang overheidsbeleid waarin mensen met een uitkering worden neergezet als profiteurs. Terwijl onderzoek al jarenlang uitwijst dat uitkeringsfraude te verwaarlozen is. Pak nou eens de grote vissen goed aan.”

Boete
Na de SyRI-uitspraak in 2020 drong de Vereniging Nederlandse Gemeenten er bij gemeenten op aan onmiddellijk te stoppen met de fraudescorekaart. De meeste gemeenten gaven hieraan gehoor en stopten met het gebruik, met uitzondering van de vijf gemeenten waar de FNV nu aangifte tegen heeft gedaan, waaronder dus Nieuwegein. Jong: “Ondanks alle waarschuwingen gingen deze gemeenten door met de inzet van risico-indicatoren die ook bij de toeslagenaffaire werden gebruikt.”

De Belastingdienst is hier door de AP voor op de vingers voor getikt en kreeg een boete. De FNV verwacht dat de AP ook deze vijf gemeenten een boete zal opleggen. Jong: “Ik verwacht sowieso meer en strenger toezicht, nu de AP zich, naast het verwerken van de gegevens, meer bezig gaat houden met de controle op het gebruik van algoritmes.”