Bijzondere vondst in Nieuwegeinse Nicolaaskerk: oude speculaasvorm
AlgemeenNIEUWEGEIN • In de Sint-Nicolaaskerk in Jutphaas is een zeer oude mal gevonden waar speculaaspoppen mee gemaakt kunnen worden. De vorm stamt waarschijnlijk uit 1875 en werd gevonden in een hoekje op zolder.
“Onder een laag stof zagen we een voorwerp liggen. Oppakken viel niet mee, want het was een massief stuk metaal van 47 centimeter groot”, vertelt voorzitter van de Sint-Nicolaaskerk Ronald Walsteijn.
Sinterklaas
“Nadat we het stof eraf hadden gewreven, zagen we een afbeelding van Sinterklaas verschijnen met onderaan de tekst ‘Sint Nicolaas Jutfaas’.” Nadere bestudering maakte duidelijk dat ze hier van doen hadden met een oude mal waarmee je speculaaspoppen kan maken.
Hoe lang de mal op zolder heeft gelegen, is vooralsnog informatie die verloren is gegaan in de tijd. “Maar we zijn uit oude bronnen te weten gekomen dat de mal nog van pastoor Van Heukelum is geweest en dat hij vermoedelijk is vervaardigd door edelsmid Gerard Bartel Brom”, aldus Walsteijn.
Loodzwaar
Gezien hun onderlinge relatie en het feit dat beiden lid waren van het St. Bernulphusgilde - een vereniging voor kerkelijke kunst - zou dat het meest waarschijnlijk zijn. “Als je de mal ziet, is wel duidelijk dat deze zeer oud is en dat hij is gemaakt door een groot ambachtsman. De detaillering is namelijk heel fraai.”
De loodzware mal is gemaakt van een legering van lood en een ander metaal - vermoedelijk zink - en is grijs van kleur. De vorm is 47 centimeter lang, 18 centimeter breed en 2,8 centimeter dik.
Lees ook: “Nieuwegeinse amateurhistorici vinden restanten van 17e-eeuws landhuis in Jutphaas”
Jaarlijkse traditie
De geschiedenis van de mal begint met de bouw van de Sint-Nicolaaskerk aan de Utrechtsestraatweg in Jutphaas. Pastoor Van Heukelum liet de kerk bouwen ter vervanging van de schuilkerk aan de Overeindseweg. In 1875 was de nieuwe kerk gereed en op 11 december van dat jaar werd het gebouw ingewijd.
Om alle misdienaars, kosters, collectanten en ander helpers te bedanken, kwam Van Heukelum met een bijzondere attentie: een grote speculaaspop, vormgegeven in een speciaal gemaakte mal.
Het werd een jaarlijkse traditie die tot 1938 bleef voortbestaan, waarbij de katholieke bakkers in Jutphaas afwisselend de speculaaspoppen mochten bakken. Rond Sinterklaastijd werden ze vervolgens aan de vrijwilligers van de parochie uitgedeeld.
Speculaaspoppen weggeven
Na de vondst heeft Henk Valkenet - voorzitter van de Historische Kring Nieuwegein - onderzoek heeft gedaan naar de mal. “Het leek ons ook wel een leuk idee om hem weer te gaan gebruiken”, zegt Walsteijn.
Valkenet heeft toen contact gezocht met Bakkerij Sterk en die gaat nu speculaaspoppen maken met de oude mal. “Als Sint-Nicolaaskerk willen we een aantal speculaaspoppen weg gaan geven aan mensen die wel een leuke attentie kunnen gebruiken. Een soort steuntje in de rug dus in de decembermaand.”
Dat is in de geest van de oprichter, pastoor Van Heukelum, die dat in zijn tijd ook deed rond de Sinterklaastijd. “Daarom is het leuk om op deze manier een oude Jutphase traditie in ere te herstellen.”